“Kiedy przeżyjesz - nie “jeśli”, ale “kiedy” - musisz opowiedzieć światu, co się stało, ponieważ takiego barbarzyństwa nie było nigdy w historii i ludzie w to nie uwierzą.” Tak brzmiał “testament” dziadka Romana Haltera - jednego z ocalonych. Historia mówiona Holokaustu. Lyn Smith, jako niezależny dziennikarz, współtworzyła ten projekt przez dwadzieścia lat, przeprowadzając wywiady dla brytyjskiego Imperial War Museum. Autorom zależało na zarejestrowaniu wielonarodowościowego i możliwie pełnego obrazu Holokaustu: widzianego nie tylko oczami prześladowanych Żydów (zamkniętych w gettach, obozach, ukrywających się i tych, którym udało się uciec, np. dzieciom ze słynnych Kindertransportów), ale także aryjskich świadków, współwięźniów, wreszcie wyzwolicieli obozów koncentracyjnych. “Holokaust. Prawdziwe historie ocalonych” to kompilacja ponad stu opowieści m.in. ze wspomnianych j.w. zasobów. Choć niemal każda stanowi materiał na oddzielną książkę - wiele z nich nie powstało i już nigdy nie powstanie. Tym większa zasługa Lyn Smith, udostępniającej owe bezcenne świadectwa Zagłady szerokiemu gronu czytelników. Wspomnienia zostały pogrupowane zarówno czasowo: całość obejmuje okres od 1933 do 1945 roku, jak i tematycznie: prześladowania, poszukiwanie schronienia, wojna, getto, obozy, Marsze Śmierci, wyzwolenie, życie po wyzwoleniu. Autorka oddaje głos swoim rozmówcom, a jej dyskretna obecność ogranicza się jedynie do krótkich historycznych wstępów, poprzedzających każdy rozdział i merytorycznych korekt fragmentów wypowiedzi. Są one o tyle istotne, że eliminują pomyłki wynikające z upływu czasu, lub niewiedzy, równocześnie nie burząc klimatu bezpośredniego, osobistego przekazu. Emocje grają tutaj pierwsze skrzypce. Dlatego nielekka to lektura. Czytelnik mierzy się z niewyobrażalną brutalnością prześladowców i ogromem cierpienia ofiar. Nie brakuje także opowieści, które zaskakują, wzruszają, a nawet bawią.